Nửa cuối năm 2022 thị trường crypto thực sự đã có quá nhiều diễn biến ly kỳ mà nhiều người không thể ngờ tới. Những bê bối như quỹ đầu tư cho công ty khác vay không thế chấp, sàn giao dịch mang tiền của người dùng đi đánh future, margin làm cho tâm lý của mọi người trong thị trường thự sự rất chán nản.
Tuy nhiên, nhìn ở mặt khác thì đây là cơ hội để chúng ta có thể nhìn ra những điểm yếu của các mô hình hoạt động hiện tại. Và là thời điểm tốt nhất để bạn tìm hiểu về thế nào là sản tập trung (CEX: Centralized Exchange) và sàn phi tập trung (DEX: Decentralized Exchange).
Sàn tập trung (CEX) là gì?
Đúng như tên gọi của nó, sàn tập trung có nghĩa là toàn bộ giao dịch được tập trung lại một nơi. Cụ thể ở đây là một tổ chức đứng ra thành lập một chợ, và cho người khác vào đó để giao dịch, lưu ký hàng hóa.
Các tổ chức sẽ thành lập các công ty, thuê nhân viên kỹ thuật, thuê nhân viên kinh doanh về để phát triển chợ (sàn) của mình. Người mua và người bán sẽ tạo tài khoản, gửi tiền hoặc hàng hóa lên chợ (đến tài khoản do chủ chợ quản lý). Tiếp đó chủ chợ sẽ cung cấp cho người chơi một giao diện để quản lý số dư (số hiển thị số dư tài khoản) và quản lý các lệnh giao dịch. Sau khi dịch dịch xong, người dùng có thể rút tài sản đó về ví cá nhân.
Ưu điểm của sàn tập trung
- Dễ sử dụng. Nếu bạn đã quen với việc mua bán chứng khoán, hoặc mua bán hàng hóa trên mạng thì việc làm quen với sàn tập trung chắc chắn sẽ không gặp nhiều khó khăn.
- Phí giao dịch thấp. Vì các sàn tập trung không gửi các giao dịch của bạn lên blockchain mà chỉ dùng các database nội bộ để lưu và hiển thị số dư, vậy so sánh về chi phí thì các sàn tập trung có ưu điểm khá rõ rệt. Thông thường khoảng dưới 0.2% khối lượng giao dịch, thậm chí còn miễn phí.
- Hỗ trợ nhiều tính năng. Hiện tại hầu hết các sàn tập trung đều hỗ trợ các hình thức giao dịch mà đa số nhà đầu tư cần (giao dịch spot, margin, future). Người dùng dễ dàng cài các lệnh limit, stop limit...
- Tính thanh khoản tương đối cao. Vì đơn giản, dễ tiếp cận, sử dụng và nhiều tính năng, nên có nhiều người dùng sàn phi tập trung để mua bán. Đặc điểm này làm cho tính thanh khoản của sàn CEX là khá cao, trượt giá ít bị tác động hơn so với sàn DEX.
Nhược điểm của sàn tập trung
Bởi vì là tập trung, nên rủi ro cũng sẽ cao hơn. Đây chính là điểm yếu lớn nhất của sàn tập trung. Vì tiền được đưa vào cho một tổ chức quản lý, và thường con người chính là thứ khó đoán biết nhất. Vậy nên rủi ro là rất đáng kể.
Ví dụ: Sàn bị hacker tấn công do bảo mật của sàn không vững chắc, Chủ sàn dùng tiền của người dùng đi làm những việc không được phép, chủ sàn cầm tiền ngừoi dùng bỏ trốn...
Sàn phi tập trung (DEX) là gì?
Trái lại với sàn tập trung là các sàn phi tập trung (DEX). Các sàn phi tập trung cho phép giao dịch của người mua và người bán diễn ra một cách trực tiếp với bể thanh khoản từ ví mà không cần gửi coin lên sàn. Các sàn DEX hoạt động dự trên các smartcontract. Người mua và người bán sẽ trả một chi phí nhỏ cho bể thanh khoản, khoản phí này sau đó được chia lại cho những validator và người cung cấp thanh khoản cho cặp giao dịch.
Một số sàn DEX nổi tiếng hiện nay là Uniswap, PancakeSwap, dYdX.
Ưu điểm của sàn phi tập trung
Vì hoạt động trên nền tảng blockchain, và giao dịch trực tiếp từ ví cá nhân, không phải chuyển coin lên sàn do đó sàn DEX mang lại nhiều ưu điểm mà sàn CEX không thể có được.
- Tính an toàn cao.
- Nhanh và khá tiện lợi nếu bạn biết sử dụng ví điện tử.
- Không cần xác minh thân phận (KYC).
- Có thể tìm và giao những cặp token mới, chưa list trên sàn tập trung
Nhược điểm của sàn phi tập trung
- Do volume giao dịch thấp, nên nhược điểm của sàn phi tập trung là trượt giá khá nhiều khi bạn giao dịch số lượng lớn.
- Ngoài ra, khá nhiều nguy hiểm dành cho những bạn tham gia cung cấp thanh khoản cho bể thanh khoản.
- Không hỗ trợ chuyển đổi từ crypto ra tiền mặt
- Phức tạp đối với người mới
- Vào những lúc mạng lưới tắc nghẽn, phí giao dịch thường cao hơn so với sàn CEX (transaction fee trả cho blockchain)
Tổng kết
Trên đây là những phân biệt cơ bản giữa sàn CEX và sàn DEX. Về cơ bản, mỗi loại hình có một lợi thế riêng, và chúng ta nên biết để có thể tận dụng được thế mạnh của từng loại.
Theo mình: chúng ta nên sử dụng sàn DEX nhiều thì tốt hơn, và nên sử dụng những lúc network rảnh rỗi (ít giao dịch), không để tiền trên sàn CEX, chỉ dùng sàn CEX để giao dịch.
Nếu có gì góp ý, bổ sung, xin các bạn đóng góp vào comment bên dưới.
